Khởi nghiệp không còn là đặc quyền của những người “toàn thời gian” rời bỏ công việc để theo đuổi đam mê. Nhiều người hiện nay chọn cách vừa làm công việc ổn định, vừa bắt đầu khởi sự kinh doanh riêng như một hướng đi an toàn và ổn định hơn hơn. Nhưng câu hỏi đặt ra là: liệu bạn có được phép thành lập doanh nghiệp khi đang đi làm? Và nếu có, cần lưu ý điều gì để tránh rắc rối về pháp lý, thuế, hay xung đột lợi ích? Hãy theo dõi bài viết sau của chúng tôi.
Khi đi làm có được thành lập doanh nghiệp?
Theo Luật Doanh nghiệp hiện hành tại Việt Nam, bất kỳ cá nhân nào đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không thuộc diện bị cấm (như đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, mất năng lực hành vi, đang chấp hành án tù…) đều có quyền thành lập và điều hành doanh nghiệp.
Vì vậy, người đang đi làm – dù là công chức, viên chức hay nhân sự của doanh nghiệp tư nhân – về nguyên tắc pháp lý vẫn có quyền thành lập công ty.
Tuy nhiên, tùy vào loại hình công việc, sẽ có những giới hạn nhất định mà bạn cần lưu ý:
Nếu bạn là công chức, viên chức nhà nước
Theo quy định tại Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) và Luật Viên chức, người đang là cán bộ, công chức không được phép góp vốn thành lập hoặc điều hành doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH, công ty cổ phần, công ty hợp danh…, trừ khi được cơ quan có thẩm quyền cho phép trong một số trường hợp cụ thể. Điều này nhằm tránh xung đột lợi ích và đảm bảo nguyên tắc minh bạch trong hoạt động công vụ. Nếu bạn đang là công chức/viên chức, KHÔNG được phép đứng tên thành lập công ty. Tuy nhiên, có thể cân nhắc:
- Để người thân đứng tên và góp vốn
- Thành lập hộ kinh doanh cá thể nếu thuộc nhóm ngành nghề được phép
- Chuyển sang làm ngoài nhà nước nếu muốn chính thức khởi nghiệp
Nếu bạn làm trong công ty tư nhân, tập đoàn
Về pháp lý, bạn hoàn toàn được phép thành lập và điều hành doanh nghiệp riêng trong thời gian vẫn làm việc tại công ty khác. Tuy nhiên, điều quan trọng là:
a) Kiểm tra hợp đồng lao động
Một số công ty có điều khoản ràng buộc về việc không được tham gia kinh doanh hoặc hoạt động cạnh tranh trong thời gian làm việc. Điều này nhằm bảo vệ bí mật kinh doanh, khách hàng, hoặc tránh việc nhân sự sao nhãng công việc.
Nếu bạn vi phạm điều khoản này, dù pháp luật không cấm, bạn vẫn có thể bị xử lý kỷ luật hoặc chấm dứt hợp đồng.
b) Không được sử dụng tài nguyên công ty để phục vụ doanh nghiệp riêng
Tài nguyên bao gồm: thời gian làm việc, dữ liệu, thiết bị, phần mềm, nguồn lực nhân sự, danh sách khách hàng… Nếu bị phát hiện, bạn có thể đối mặt với hậu quả nghiêm trọng về uy tín và pháp lý.
c) Không kinh doanh trùng ngành nghề hoặc cạnh tranh trực tiếp nếu không được phép
Ví dụ: bạn làm marketing trong một công ty thương mại, sau đó mở công ty kinh doanh sản phẩm tương tự và tiếp cận khách hàng cũ – điều này có thể bị xem là vi phạm đạo đức nghề nghiệp hoặc gây thiệt hại cho công ty hiện tại.
Những lưu ý về thuế và kế toán nếu bạn vừa đi làm vừa là chủ doanh nghiệp
a) Vẫn phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai thuế
Dù doanh nghiệp mới thành lập chưa có doanh thu, bạn vẫn phải khai thuế đúng hạn theo quy định (thuế GTGT, TNDN, TNCN nếu có lao động, báo cáo tài chính…).
Nếu để quá hạn hoặc kê khai sai, có thể bị xử phạt.
b) Cẩn trọng khi ký hợp đồng, hóa đơn
Bạn nên tách bạch vai trò cá nhân và doanh nghiệp. Tránh việc ký kết hợp đồng với danh nghĩa cá nhân cho các hoạt động liên quan đến doanh nghiệp.
c) Không kê khai chi phí không hợp lệ để giảm thuế
Ví dụ: kê hóa đơn điện thoại cá nhân, chi phí cá nhân vào chi phí công ty – dễ bị loại trừ khi quyết toán thuế.
Cách khởi nghiệp “mềm” khi đang đi làm
Nếu bạn đang làm full-time nhưng muốn thử sức với kinh doanh, có thể bắt đầu bằng những hình thức sau:
- Thành lập hộ kinh doanh cá thể (đơn giản, linh hoạt, chi phí thấp)
- Đăng ký công ty TNHH một thành viên, hoạt động nhỏ trong thời gian đầu
- Để người thân đứng tên pháp lý, bạn tập trung vào vận hành
- Sử dụng dịch vụ kế toán trọn gói, tránh mất thời gian xử lý thủ tục pháp lý, sổ sách
Việc khởi động nhẹ nhàng như vậy giúp bạn vừa có thu nhập ổn định, vừa thử nghiệm thị trường và rèn luyện năng lực điều hành.
Khi nào nên nghỉ hẳn để tập trung kinh doanh?
Không có câu trả lời chung, nhưng một vài tín hiệu cho thấy bạn nên “tốt nghiệp” công việc hiện tại:
- Doanh thu từ kinh doanh đủ bù cho lương cố định
- Bạn không còn thời gian để theo đuổi cả hai một cách hiệu quả
- Công ty riêng cần bạn toàn thời gian để phát triển nhanh hơn
Tuy nhiên, việc nghỉ làm nên là quyết định có kế hoạch tài chính rõ ràng, đặc biệt về vốn duy trì, dòng tiền, nhân sự và khả năng vận hành độc lập.
Nói chung, bạn hoàn toàn có thể thành lập doanh nghiệp khi đang đi làm, miễn là không vi phạm quy định ngành nghề, hợp đồng lao động, hay quy tắc đạo đức nghề nghiệp.
Tuy nhiên, bạn cần lưu ý rõ các giới hạn pháp lý, rủi ro xung đột lợi ích và nghĩa vụ thuế – kế toán. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng từ đầu sẽ giúp hành trình khởi nghiệp của bạn mượt mà hơn, tránh “vấp” ngay từ bước đầu tiên. Để tìm hiểu rõ hơn hoặc có bất kỳ thắc mắc nào xin vui lòng liên hệ với Kế toán Minh Châu để được giải đáp.